Psychische klachten van medewerkers: Een open gesprek, vertrouwen en een beetje liefde doen wonderen

‘Schrik niet meteen als een medewerker z’n hele hebben en houwen bij je neerlegt’, wil Anita Hubner werkgevers meteen al op het hart drukken. ‘Medewerkers die met psychische problemen kampen, vertellen graag hun verhaal omdat ze eerlijk tegen hun werkgever willen zijn. Ze doen dat met de beste bedoelingen. En ze doen het niet om werkgevers in de rol van therapeut te duwen.’

Vroeg of laat krijgt iedereen er mee te maken

Het is een van de wijze lessen die Hubner, werkzaam als zelfstandig psycholoog, heeft voor werkgevers die te maken hebben met psychische klachten van medewerkers. En welke werkgever heeft dat niet? Maar liefst een op de drie langdurig zieken in Nederland heeft een psychische achtergrond en ruim vier op de tien mensen heeft volgens het Trimbos Instituut ooit in hun leven één of meerdere psychische aandoeningen gehad. De kosten van werkstress gerelateerd verzuim alleen al bedroegen in 2018 3,1 miljard euro (TNO factsheet ‘Werkstress’, 2020). We hebben er kortom vrijwel allemaal vroeg of laat wel eens mee te maken. Werknemers én werkgevers.

AFAS: ‘Het draait om liefde’

Een bedrijf dat het welbevinden van medewerkers tot de hoogste prioriteit heeft verheven en geregeld de vraag stelt wat ze nodig hebben om goed te kunnen functioneren, is softwarebedrijf AFAS, een familiebedrijf met 550 medewerkers. Het bedrijf heeft een eigenzinnige strategie. ‘De kern daarvan is eenvoudig: het gaat om liefde’, zo staat letterlijk vermeld in het familiestatuut. En dat vertaalt zich direct terug in een extreem laag ziekteverzuim van 1,4%. Ter vergelijk: het landelijk gemiddelde verzuim in Nederland bedraagt momenteel zo’n 4,8% (CBS).

Op zoek naar verbinding

‘Het is moeilijk hard te maken, maar we zijn er echt van overtuigd dat onze cultuur van invloed is op het welbevinden en daardoor op het verzuim van onze medewerkers’, zegt hoofd HR Britt Breure. ‘We willen goed voor elkaar zorgen en we gaan uit van een ieders goede bedoelingen. We hebben een bedrijfscultuur waarin we elke dag op zoek gaan naar verbinding. Bovendien is het onderlinge vertrouwen enorm hoog. Ook dat is bepalend voor onze cultuur. We geven medewerkers vertrouwen en krijgen dat ook terug. Zo was onze nieuwe bedrijfsarts enorm verbaasd dat de managers evenveel weten van wat er speelt bij medewerkers als de bedrijfsarts. Medewerkers nemen hun managers makkelijk in vertrouwen. We hebben een open en veilige cultuur. Je mag kwetsbaar zijn. Sterker nog, leidinggevenden zijn dat zelf ook. Ook ik deel geregeld met medewerkers waar ik mee worstel.’

Geen ‘one size fits all’

Als medewerkers zich openstellen, dan is de volgende stap volgens Breure dat de werkgever luistert en handelt. ‘Er is geen “one size fits all”. Het helpt om de medewerkers persoonlijk te kennen en naar hun verhalen te luisteren. Dan blijkt dat de een wellicht behoefte heeft aan een coach, de ander aan een sportabonnement en weer een ander aan een psycholoog. Volg dat op en zorg ervoor dat ze krijgen wat ze nodig hebben.’

In deze lijn biedt AFAS haar medewerkers ook vier keer per jaar programma’s aan die het mentale welbevinden vergroten. Breure legt uit: ‘We doen dat onder de noemer “FitPro Shows”. Dat zijn bijeenkomsten over verschillende thema’s die medewerkers kunnen helpen mentaal fit te worden. Zo hebben we al bijeenkomsten gehad over “slaap”, “voeding” en “ademen", en een van de eerste FitPro Shows ging over “burn-out”. We vroegen daarin drie medewerkers die zelf een burn-out hadden gehad, hun persoonlijke verhaal te delen met collega’s. Dat kwam heel dichtbij en maakte echt impact op alle aanwezigen. Ook bracht het het gesprek op gang over dit onderwerp dat vaak toch nog een taboe is. Ook op die manier proberen we open en veilig te zijn als bedrijf.’

‘Iedereen kan hiermee te maken krijgen, ook een werkgever, door bijvoorbeeld een zwangerschapspsychose of een zwaar rouwverwerkingstraject’ Anita Hubner, psycholoog

‘Nooit meer beter’

Voor medewerkers is het belangrijk dat ze weten hoe hun werkgever hiermee omgaat, ook als ze er zelf nog nooit mee te maken hebben gehad. Hubner: ‘Want ook een aanvankelijk gezonde medewerker kan hier ineens mee te maken krijgen, denk aan een zwangerschapspsychose of een zwaar rouwverwerkingstraject. En dat geldt ook voor werkgevers zelf. Die dingen gebeuren nu eenmaal.’ Hubner spreekt uit ervaring als het gaat om psychische aandoeningen. Zelf kampte ze in het verleden met een psychose en is daar open en eerlijk over geweest richting verschillende werkgevers. Ze schreef haar ervaringen op in het boek ‘Vertel ik het wel of vertel ik het niet?’ en is nu een veelgevraagd spreker over het onderwerp. ‘Wie eenmaal een psychose heeft gehad, wordt nooit meer beter, vertelde m’n psychiater mij. Ik was 21 en student psychologie, en schrok daar enorm van. Afstuderen leek voor mij geen optie meer’, laat Hubner weten. Maar ze trok haar eigen plan. Hubner studeerde weldegelijk af en werkte vervolgens als psycholoog, wetenschappelijk onderzoeker en beleidsmedewerker met mensen met een TBS-maatregel, harddrugsverslaving, dak- en thuisloos- en chronische psychiatrische problematiek.

Opluchting doet wonderen

Hubner: ‘Als ervaringsdeskundige kon en kan ik deze mensen goed invoelen. Dat bleek ineens een voordeel.’ Toch was haar ervaring met psychische aandoeningen niet bepaald een reden voor haar werkgevers om haar aan te nemen. ‘Ook psychologen kampen met vooroordelen’, legt ze uit. ‘Er heerst een mythe onder behandelaren. Patiënten zijn ziek, behandelaren niet. “Word ik nog wel voor vol aangezien?”, vragen behandelaars zich af als ze zelf te maken hebben met psychische problemen van welke aard dan ook. Dat is niet anders dan in het bedrijfsleven. Ook daar durven medewerkers niet altijd open te zijn over hoe ze zich voelen, uit angst niet meer voor vol te worden aangezien.’

‘Het niet kunnen en durven uiten van psychische problemen op het werk, maakt dat de klachten alleen maar verergeren’ Anita Hubner, psycholoog

Dat is jammer, meent Hubner. Want juist die openheid kan erger voorkomen. ‘Het niet kunnen en durven uiten van psychische problemen op het werk, maakt dat de klachten alleen maar verergeren. Het helpt enorm als een medewerker deze kan delen met z’n werkgever en samen op zoek kan gaan naar oplossingen. Alleen al die opluchting doet wonderen. Vaak zijn er dan niet eens zoveel aanpassingen nodig. En onthoud dit: grofweg 70% tot 80% van de mensen met een psychische aandoening functioneert prima. Al dan niet met professionele begeleiding’, aldus Hubner.

Wat heb je nodig?

Wat veel werkgevers zich volgens Hubner niet realiseren is dat medewerkers met een psychische aandoening vaak zelf al een baan en omgeving kiezen die bij hen past. Hubner: ‘Een medewerker die bijvoorbeeld weet dat ie stressgevoelig is, zal niet snel een baan kiezen die het uiterste van hem vraagt. Die zelfkennis is er vaak al. Meestal zijn er dan ook maar weinig aanpassingen nodig in het werk om te voorkomen dat een medewerker weer in de problemen komt. Praat er dus met elkaar over. De beste vraag die een werkgever aan een medewerker met psychische klachten kan stellen is: “Wat heb je nodig om je werk te kunnen doen?” Dat is vaak al voldoende. En weet ook dat een betaalde baan juist enorm helpt bij het herstel van een medewerker met psychische klachten. Dat versterkt het gevoel van stabiliteit en welbevinden.’

Laat ze niet los

Als er één les is die Breure in de loop der jaren heeft geleerd als het gaat om het omgaan met medewerkers met psychische klachten, dan is het wel dat je ze vanaf het eerste moment niet moet loslaten. Breure: ‘Het lastige van psychisch verzuim is dat medewerkers vaak in een traject terechtkomen waarbij ze van de huisarts naar een psycholoog worden verwezen. Daar gaan al snel vier weken overheen. En intussen zit de medewerker thuis om hulp verlegen. Wij hebben geleerd om die begeleiding zelf op te pakken. Vanaf moment één. We gaan dan in gesprek met de medewerker, wandelen bijvoorbeeld samen een uurtje in de week, praten over hoe het werk anders kan, enzovoorts. Houvast, een luisterend oor en structuur zijn juist in die beginfase enorm belangrijk.’

‘Denk vooral buiten de gebaande paden. Er is zoveel meer voor medewerkers met psychische klachten dan een verwijzing naar de bedrijfsarts of psycholoog’ Britt Beure, HR Directeur AFAS Software

Denk buiten de gebaande paden

‘Denk vooral buiten de gebaande paden’, wil Breure werkgevers meegeven. ‘Er is zoveel meer te doen voor medewerkers met psychische klachten dan ze maar door te verwijzen naar de bedrijfsarts of psycholoog. Kijk eens samen met de medewerker naar hoe de werkweek eruit ziet, hoe gezond hij eet, of er voldoende aandacht en ruimte is voor ontspanning en of er zaken zijn die spelen waar jij als werkgever iets in zou kunnen betekenen. Als een werkgever het gesprek durft aan te gaan met de medewerker en de kwetsbaarheid daarin durft op te zoeken, dan liggen er enorm veel kansen. Dan is er al heel veel dat een werkgever kan doen om die psychische kwetsbaarheid te verminderen.’

Bron: fd.nl.

Wat kun je als werkgever doen? Lees hier de tips en adviezen op de werkvloer.