Vijf vragen aan Neeltje Batelaan
In Nederland krijgen een half miljoen mensen per jaar een paniekaanval. Als je steeds vaker paniekaanvallen hebt en de paniekaanvallen je leven gaan beheersen, spreken we van een paniekstoornis. Een paniekstoornis is een veelvoorkomende angststoornis. Ook onder andere angststoornissen komen paniekaanvallen voor.
Neeltje Batelaan, psychiater en onderzoeker op de academische polikliniek voor angst- en dwangstoornissen van de GGZ beantwoordt vijf vragen over paniekaanvallen.
1. Hoe ontstaat een paniekaanval?
Er is nog veel onduidelijkheid over het ontstaan van een paniekaanval en waarom de één er wel last van heeft en de ander niet. Wel is bekend dat een bepaalde gevoeligheid voor angstklachten erfelijk is. Ook externe factoren, waarbij veel stress komt kijken, kunnen angstklachten veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan heel hard werken. Vermijd ook producten met veel psychoactieve stoffen, zoals koffie, alcohol of roken. Dit kan de angst alleen maar uitlokken.
2. Kunt u omschrijven hoe het voelt als je een paniekaanval krijgt?
De symptomen zijn te vergelijken met die van een hartaanval. Denk aan kortademigheid, duizeligheid, zweten, hartkloppingen en een drukkend gevoel op de borst. Een flink percentage van de mensen die op de harthulp terechtkomen, blijkt geen hartaanval te hebben, maar een paniekaanval. Er is lichamelijk niets aan de hand, maar doordat het stresshormoon adrenaline vrijkomt, gaat je hart sneller en krachtiger werken.
3. Wat adviseert u vooral niet te doen als je een paniekaanval hebt?
Mensen die last hebben van paniekaanvallen gaan vaak situaties vermijden waarin zij eerder een paniekaanval hadden. Maar het is heel belangrijk dat je juist géén situaties gaat vermijden. Dat maakt het probleem alleen maar groter. Je moet eigenlijk niet op de paniekaanval reageren. Als je dat wél doet, bevestig je de overtuiging dat de symptomen gevaarlijk zijn.
4. Wat zou u wél adviseren?
Accepteer dat het er is. Je accepteert ook dat je erge hoofdpijn of migraine hebt. Daar moet je als het ware ook doorheen bijten. En ga naar je huisarts, er zijn behandelingen voor.
5. Als je ziet dat iemand een paniekaanval krijgt, wat kun je dan als omstander het beste doen?
Omstanders zijn geneigd om in actie te komen als iemand een paniekaanval krijgt, maar dat ‘in actie komen’ draagt juist bij aan de gedachte dat er gevaar is. Terwijl dat gevaar er niet is. Daarom is het vooral fijn als omstanders rustig blijven. Natuurlijk is het wel zo dat mensen met een paniekaanval echt heel bang zijn. Een aardige reactie, waarbij je de angst benoemt, is daarom zeker prettig. Bij mensen die al onder behandeling zijn voor hun klachten, kun je ook heel goed verwijzen naar wat ze geleerd hebben: ‘heel vervelend dat je een paniekaanval hebt, maar er is geen daadwerkelijk gevaar, dus je hoeft niets speciaals te doen en het gaat vanzelf weer over.’ Als het mensen met een paniekaanval lukt om dát echt te geloven, wordt de vicieuze cirkel doorbroken – en daarmee ook de angst.